Karlien Vanhoonacker woonde LFEO bij tijdens een wijkcomité-vergadering van Comité Quartier St.Jacques.
Woensdag rond een uur of 18 dalen we af naar de ondergrondse vergaderzalen van reiscafé ‘Le Cercle des Voyageurs’ waar het comité du quartier, comité St Jacques, samenkomt. De eerste drie buurtbewoners komen aan, twee ervan gaan nog even iets drinken.De man die de bijeenkomst gaat voorzitten, licht de agendapunten van de meeting even toe: de uitbreiding van de verkeersvrije zone en de komst van nog maar een café in de buurt. Voor het eerste punt verwacht hij beperkte weerstand, de meerderheid van de buurtbewoners is vóór een autoluwe buurt, maar het tweede punt wordt een heet hangijzer: het gros van de buurtbewoners vindt dat een nieuwe uitgaansgelegenheid de nagestreefde mix van commercie, bewoning, winkels en café teniet doet.
De leden van het wijkcomité druppelen binnen. Enkelen stellen zich aan ons voor, de één is Nederlandstalig, de ander Franstalig. Bekommernis voor hun wijk brengt hen samen. Als de tafel vol zit en ook de banken tegen de muur half ingenomen zijn, kondigt de voorzitter het bezoek van een artieste ihkv het Kunstenfestivaldesarts aan. Mylène Lauzon stapt binnen voor haar ‘Lecture For Every One’. “Samenleven, samen” wat betekent dat vandaag? Ik realiseer me plots, en niet voor het laatst tijdens deze lecture, dat ‘ensemble’ toch behoorlijk wat andere connotaties oproept dan ‘samen in de Nederlandse variant van de Lecture For Every One die ik de week voordien in de Beursschouwburg zag. Laat staan het Engelse ‘to live together’. Ook de aandacht van een dit keer hoofdzakelijk Franstalig publiek brengt schijnbaar een zwaarwichtiger sérieux en een grotere concentratie op de woorden en de tekst met zich mee. Of is dat toeval en beeld ik me dat in?
Enkele toehoorders luisteren vanaf de eerste minuut aandachtig. Een man concentreert zich op zijn iphone en zal de hele lecture lang niet van zijn kleine schermpje opkijken. De barman brengt drankjes, Mylène Lauzon ziet hem en gaat rustig verder en neemt de gezichten verder in haar op. ‘Nieuwe gezichten’ zoals ze zelf aangeeft, ‘sexy gezichten’: een man links van haar voelt zich aangesproken. Of glimlacht hij omdat hij de bal wil terugkaatsen naar de niet-onaardig uitziende performer? Het gros van de toehoorders luistert aandacht naar de vragen die de lecture for everyone opgooit. Sommigen beantwoorden spontaan en luidop de retorische vragen. Mylène Lauzon kijkt welwillend, maar ze gaat niet in op de dialoog die de toehoorders in gang proberen te zetten. Ieder mag de vragen voor zichzelf beantwoorden. In stilte nemen ze wat gezegd wordt in zich op tot Mylène Lauzon vraagt of ze elk een catastrofe in gedachten kunnen houden. ‘Non, ça, je ne veux pas’. Drie vrouwen reageren individueel en impulsief. Zich de ergst mogelijke ramp inbeelden, willen ze niet. Zorg, vrijheid, liefde, de Lecture For Every One herformuleert drie begrippen die in onze maatschappij op dit moment volledig uitgehold lijken, door de reclame, door de media, door het kapitalisme. Sarah Vanhee herdefinieert ze in haar ‘Lecture For Every One’. Geen zorg in de vorm van uitbesteedde ouderenzorg, maar dagelijkse zorgzaamheid in het omgaan met elkaar. Geen vrijheid in de vorm van een iphone of een inlegkruisje, maar de vrijheid om te falen, om tekort te schieten, om te… Net als bij de Beursschouwburg voel ik een lichte vorm van ontroering bij dit weerloze pleidooi voor ‘anders’samenleven.
Met het laatste woord ‘pouvoir’ kaatst Lauzon de bal terug naar haar kring toehoorders die ondertussen nog wat groter is geworden. ‘Pouvoir’. Ik denk ‘Macht’. ‘Power’.
‘C’est pour vous’. ‘Dat is voor jullie’. Mylene Lauzon knikt en stapt de zaal uit. Zonder applaus of een korte afsluitende mededeling keert de voorzitter terug naar de orde van de dag. ‘l’ordre du jour…’ Linda en ik glippen ook de deur uit. Ik ben een beetje beduusd. Is het niet toch een beetje vreemd, bizar en een tikkeltje gewelddadig om zelf geen gesprek aan te gaan met deze toehoorders naar de lezing? Zou een kleine round-up of een moment van echte dialoog het bruuske einde van de lezing wat kunnen verzachten? Het is aan de toehoorders, aan elk individu in de groep, de lezing te interpreteren, niet aan de auteur (Sarah Vanhee) of de performer (Sarah Vanhee of Mylène Lauzon). Tot dan toe was dat een sluitend argument voor het abrupte verdwijnen van de performer. Ook bij de publieke lezing in de beurschouwburg was dat ‘theatrale kader’ evident. De 4de wand wordt niet doorbroken, niet bij de publieke presentaties. Niet bij de ‘verrassingsacts’ waarbij slechts één betrokkene weet wat er gebeuren gaat. Toch valt op dat binnen deze niet-theatrale context van de wijkvergadering , waar de wetten van de sociale bijeenkomst gelden, een aantal theatrale frames net iets minder evident te lezen zijn dan in een theaterzaal. De performance-wetten waaraan ‘Lecture For Every One’ zich onderwerpt staan bij momenten haaks op de sociale wetmatigheden van zo’n ontmoetingsplek. Dat is de bedoeling. Dramaturgisch is het een terechte keuze, maar de artistieke en sociale codes schuren hier hard tegen elkaar aan. Nog steeds overtuigd van de intrinsieke waarde van het project, van de tekst, en van de betekenis ervan voor de individuele toehoorders, maar met een grote bezorgdheid over de directe omgang ermee in de praktijk van een bijeenkomst waar andere wetten gelden, trek ik huiswaarts. Legt de artistieke praktijk per definitie artistieke wetten op die de sociale regels doorkruisen? Maakt deze ‘Lecture For Every One’ echt iets los? Is het een aanzet tot een dialoog? Gooit de ‘Lecture For Every One’ gedachtes voor mensen hun voeten, maar weten we ons geen raad met het mogelijke antwoord? Is het een balletje opgooien in de hoop dat het neerkomt? Kortom werkt ‘Lecture For Every One’ met zijn artistieke codes in deze context? Of is het een ‘hit and run’waarvan we de impact niet kunnen inschatten? Twee dagen later vind ik een mail in mijn mailbox: feedback van het Comité St Jacques “‘Lecture for Everyone’ had a strong influence on the ÉCOUTE and the RESPECT between the people in the meeting: everyone listened carefully and with respect to the others, even if opinions were different.”
Opnieuw voel ik een lichte vorm van ontroering. Veel vragen blijven onbeantwoord, maar in twee zinnen heb ik een antwoord gekregen op meest essentiële vragen die Sarah Vanhee in haar ‘Lecture For Every One’ stelt.
Karlien Vanhoonacker