Bert De Geyter ging mee naar een LFEO voor NEOS, een groep ondernemende senioren uit Wommelgem. Bert werkt tijdens Kunstenfestivaldesarts (mei 2013) voor LFEO: hij maakt onze dagschema’s, voert ons van hier naar daar in Brussel, en verzorgt technische assistentie. Nadat hij de lezing een paar keer meemaakte, had hij ook zin om in zijn pen te kruipen.
May 7 2013 14:30 Tour & Taxis
Het is dinsdagmiddag. De zon schijnt, de zwarte auto lijkt wel een sauna en in de lucht kan je nog net niet zien wat je wel al kan ruiken. Maar zover is het nog niet. Dus staan de ramen wijd open wanneer we de parking op draaien.
Met welke reden we de parking op willen, vraagt de parkingwachter vriendelijk. “Wij komen een lezing geven bij Syntra, in Tour & Taxis”, luidt mijn antwoord even vriendelijk. Waarop Sarah al lachend: “Ik vroeg me plots af hoe je deze LFEO aan een parkingwachter zou duiden.”
De ontvangst bij Syntra is bijzonder hartelijk. Een dame lacht ons tegemoet en haar ogen stralen de kunst uit de wereld vrolijker te maken. Dat ze een ‘lacanist’ is, vertelt ze ook en haar brede culturele interesse en achtergrond vallen ons ook meteen op. Ze vertelt dat ze om familiale redenen, na boeiende jobs in diverse cultuurgebonden sectoren, voor deze baan heeft gekozen. Zonder ook maar iets van haar passie voor kunst, cultuur en het geschreven woord te hebben verloren. Dat zullen we straks, na de lecture, met bijna open mond vernemen.
Eenmaal binnen in het zaaltje volgt een korte check. Met micro? Zonder micro? Het galmt te veel, zou dat straks, als de zaal vol zit, ook nog zo zijn? Zonder micro perfect te horen tot achteraan. Maar zou het toch niet beter zijn mét? Zestig mensen is niet weinig. En het zijn ‘actieve senioren’, misschien zit er wel iemand tussen die niet meer zo goed hoort… Toch maar met micro? Ja, met micro. Volume oké? Nog net iets minder. Ja, zo is het goed. Klaar!
We wachten de groep op in de deuropening. We zitten op het tweede, op de kop van die fantastische hal die Tour & Taxis doormidden klieft en kunnen de groep al van mijlenver zien aankomen. Er wordt zelfs even gezwaaid, als de dame die ons zonet ontving ons boven opmerkt. Het teken voor mij om alvast in de zaal post te vatten.
De groep sijpelt langzaam binnen. Er wordt gelachen en gemompeld dat het lijkt alsof ze weer op school zitten. Of dat nu aan de stoeltjes ligt – die hebben een neerklapbaar tafeltje aan de leuning – of aan de busreis die ze er net op hebben zitten na een lekker middagmaal, laat ik in het midden. Maar het eerste spreekt voor zich en het tweede roept ook bij mij een beeld op van een of andere schooluitstap in de middelbare school.
Twee dames nemen plaats op de eerste rij, waar ook ik zit, de rest gaat verder achteraan zitten. Waarop een man achter mijn rug luid lachend opmerkt: “Typisch, ik voel me echt op school, er durft niemand op de eerste rij.” De toon is gezet, voor even toch. Er wordt gelachen en gebabbeld als in een klaslokaal, net voor de les begint. En dan is de groep eindelijk voltallig.
Een bont gezelschap, die zestig ‘actieve senioren’ uit Wommelgem. En een speciaal gezelschap. Want ze betreffen een absolute uitzondering in de lijst van meer dan 40 locaties die we in deze drie weken aandoen en de mensen op die locaties die de lecture zullen horen. Waar alle lectures gegeven worden aan mensen die een professionele of private band hebben met Brussel – ze wonen er of werken er – is dit de enige groep die van buitenaf komt. “Van de provincie”, zoals Sarah dat zo tekenend zegt.
Ze lijken gelaten én nieuwsgierig tegelijk, wat een bijzonder bevreemdende sfeer oproept die doet denken aan zowel een familiefeest met de tantes en nonkels – de plezante nonkel zit vlak achter mij – als een academische zitting. Benieuwd dus welke impact de lecture deze keer zal hebben.
“Ik zal het kort houden”, had de voorzitter ons toevertrouwd voor het écht van start kon gaan. Elke ‘Lecture For Every One’ wordt kort aangekondigd en vandaag valt die eer te beurt aan ‘mijnheer de voorzitter’.
Het is tekenend voor de groep waarmee we te maken hebben. Dit is die generatie waarbij de voorzitter nog het woord neemt, waarbij de leden daar ontzag voor hebben en zwijgend luisteren naar wat de man vooraan – met de ene hand laconiek in de zak – te vertellen heeft. Hij is dat gewoon. Dat zie je. En hij heeft zijn research grondig gedaan. Hij kadert heel mooi wat het nog onwetende publiek te wachten staat in een soort van inleiding waarvoor hij de hele website grondig heeft bekeken.
De groep zal ‘gekaapt’ worden, verstoord in hun geplande rondleiding in Tour & Taxis.
Hij vertelt over Kunstenfestivaldesarts, over kunst en over ‘Lecture For Every One’ als een kunstwerk van Sarah Vanhee dat niet kan bestaan zonder een publiek. Een kunstwerk waar zij zo meteen deel van zullen uitmaken. Net zoals de mensen op de veertigtal andere locaties dat op hun beurt ook zullen zijn. Een kunstwerk dat telkens anders is, met dezelfde tekst, maar in een andere context, met andere actoren.
Hij vertelt ook dat het bestuur van hun vereniging absoluut vindt dat hun leden dit waard zijn. Dat ze het verdienen om zo’n eer te beurt te vallen. Om deel te worden van een uniek kunstwerk. “Want we verkeren in goed gezelschap”, zegt hij ook, verwijzend naar de top van KBC, Volvo, BNP Paribas en de Vlaamse Overheid…
Het werkt, merk ik op. Hij weet perfect wat zijn leden nodig hebben om wat komt te kunnen plaatsen, om niet onverwachts in een situatie te komen die ze niet hadden gewild. Om de leeuwen op voorhand te temmen. Het is een mooi en wijs gebaar van de voorzitter.
‘Lecture For Every One’ verloopt goed, er wordt nu en dan gelachen. De antwoorden blijven uit.
Zijn ze verrast? Komt het niet te scherp over? Ik zit helemaal vooraan en kan jammer genoeg geen blikken monsteren of houdingen bestuderen. De man rechts van mij sluit even zijn ogen. Slaapt hij? Geniet hij? Ik laat het in het midden. Het voelt alsof de tekst toch iets te hard overkomt op dit publiek, op deze generatie. De generatie die het huisje-tuintje-idee voor mekaar heeft gekregen. De generatie die gevochten heeft voor hun auto als vrijheid, die de instituten zoals ze nu zijn mee vorm hebben gegeven,… Het is wonderlijk om in een dergelijk gezelschap deze tekst te horen.
Het roept vragen op en dwingt eerlijkheid af. Het is balanceren op een koord waarvan je niet weet of ze net te slap of precies sterk genoeg gespannen is.
Er komt applaus. Hartelijk, beleefd en net lang genoeg. Ik lees ingetogenheid en vertwijfeling op gezichten. Eén dame zegt bij het buitengaan dat het mooi was, anderen zijn al over iets anders bezig.
Moet het nog doorsijpelen? Moeten de woorden nog bezinken? Of verschijnen hier de maskers tegenover de groep? Want ook dat is iets wat deze mensen ongetwijfeld meester zijn. Het is moeilijk reacties te lezen.
De dame die ons ontving laat ons uit. Maar niet zonder eerst haar welgemeende bewondering over ‘Lecture For Every One’ te hebben uitgesproken. Ze vraagt Sarah hoe lang ze eraan heeft gewerkt, aan de tekst. En peilt naar hoe die tot stand is gekomen. “Want hij is prachtig,” zegt ze, “spannend ook en telkens weet je te verrassen. Bij elke switch wordt je weer naar het puntje van je stoel getrokken. Een knap staaltje van auteursvaardigheid.” Sarah is er blij mee.
Het doet ongetwijfeld deugd om zoveel eerbied en appreciatie te krijgen. En ze heeft het verdiend. Want ook mij blijft ze verrassen, ook al heb ik het geluk ‘Lecture For Every One’ al verschillende keren in verschillende talen en op verschillende locaties meegemaakt te hebben. Het blijft sterk.
We vertrekken. Buiten regent het pijpenstelen en de groep staat nog bij de uitgang van de lift. Sarah vindt het té confronterend om nu al, zo kort na de lecture, de ontmoeting aan te gaan tussen de groep en zichzelf als persoon. Want ook dat blijft een moeilijk evenwicht. Je doet de lecture, je gaat meteen weg, en dan is er de groep… Meteen de confrontatie aangaan is een hele opgave.
We besluiten langs de kelder te ‘ontsnappen’. Het avontuur blijft spannend. De sequenties onvoorspelbaar.
Dit kunstwerk staat of valt niet met de tekst. Het bestaat enkel door de context. De opéénvolging van al die verschillende ervaringen maakt het verhaal. ‘Lecture For Every One’ groeit elke dag. Het grote verhaal is tot op heden ongeschreven.
Bert De Geyter